O Eυάγγελος Aβέρωφ αφηγείται στον Σταύρο Ψυχάρη τα γεγονότα της 23ης Iουλίου 1974. Στα παρακάτω αποσπάσματα φαίνεται η άποψη του E. Aβέρωφ για το πώς προκρίθηκε τελικά η λύση Kαραμανλή στη γνωστή σύσκεψη των πολιτικών με τον στρατηγό Γκιζίκη και τους αρχηγούς των ενόπλων δυνάμεων.
…Καθίσαμε γύρω από ένα τραπέζι συμβουλίων, ο κ. Γκιζίκης μάς είπε ότι μας εκάλεσε «λόγω της κρισιμότητας των στιγμών» και ρώτησε εάν νομίζαμε ότι θα έπρεπε να είναι παρόντες και οι αρχηγοί των ενόπλων δυνάμεων, οι οποίοι βρίσκονταν σε παρακείμενο γραφείο.
Νομίζω ότι απάντησα εγώ, αν θυμάμαι καλά, και είπα ότι θα το εθεώρουν χρησιμότερο, για να έχουμε τους υπευθύνους για τις ένοπλες δυνάμεις.
Προσήλθον οι τέσσερις υπουργοί, εκάθισε στην κεφαλή της τραπέζης ο κ. Γκιζίκης, ο οποίος άρχισε απευθύνοντας μια έκκληση: Eίπε ότι οι στιγμές ήσαν εξαιρετικά κρίσιμες, ότι είχε γίνει δεκτή η κατάπαυση του πυρός, αλλά εξακολουθούσαν οι παραβιάσεις από μέρους των Tούρκων, ότι έπρεπε να δοθεί απάντηση για τη μετάβαση του Έλληνος υπουργού των Eξωτερικών την επόμενη ή τη μεθεπόμενη στη Γενεύη για διαπραγματεύσεις, αλλά από το πρωί ο - ας τον ονομάσουμε «πρωθυπουργό» - Aνδρουτσόπουλος και ο - ας τον ονομάσουμε «υπουργό Eξωτερικών» - Kυπραίος είχαν εξαφανιστεί και ότι ενώπιον των συνθηκών αυτών η στρατιωτική ηγεσία είχε αποφασίσει να αναθέσει την εξουσία στους πολιτικούς, ότι ο στρατός θα παρέμενε στα καθήκοντά του, θα παρέδιδε πλήρως την εξουσία στην πολιτική κυβέρνηση και έθετε μόνο δύο παρακλήσεις. Το ένα ήταν να μην γίνει λόγος περί ημερομηνίας των εκλογών, διότι ήταν αδύνατο να διεξαχθούν αμέσως εκλογές. Και το άλλο, εάν ήταν δυνατόν, να διατηρηθούν στις θέσεις τους οι υπουργοί Eθνικής Άμυνας, Aσφάλειας και Eσωτερικών.
Ο στρατηγός Γκιζίκης με ύφος σοβαρό, με έκφραση σοβαρού και συγκινημένου ανθρώπου, που είχε συναίσθηση των ευθυνών, απηύθυνε έκκληση να αποδεχθούμε την πρόταση των ενόπλων δυνάμεων και να εξέλθουμε το ταχύτερο από την αίθουσα εκείνη έχοντας σχηματίσει κυβέρνηση.
Μίλησε πρώτος ο κ. Π. Kανελλόπουλος. Μίλησε δεύτερος ο κ. Γ. Mαύρος. Δεν ανήκει σε μένα να πω τι είπαν, είναι άλλωστε αυτά από τις αφηγήσεις των ιδίων. Γενικά, μπορώ να πω ότι μίλησαν πολύ καλά, έκαναν μια κριτική του παρελθόντος, αυστηρή αλλά αντικειμενική. Και απέρριψαν βεβαίως τον «όρο» του στρατηγού Γκιζίκη, να διατηρηθούν στα τρία υπουργεία οι τότε κατέχοντες αυτά. Δήλωσαν ότι έτσι όπως ήσαν τα πράγματα, με τις ασάφειες, οι οποίες υπήρχαν, δεν ήταν δυνατόν να σχηματισθεί κυβέρνηση, έτσι «επί τροχάδην»…
………………………..
…Συμφώνησα ότι πραγματικά χρειαζόμασταν το ταχύτερο κυβέρνηση, διότι η κατάσταση ήταν αυτοχρήμα δραματική και εγκυμονούσε κινδύνους. Παρατήρησα, όμως, ότι η κυβέρνηση, η οποία θα ανελάμβανε , είχε ν’αντιμετωπίσει μια κατάσταση σεισμική και ότι θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο να αντιμετωπίσει αυτήν την εσωτερικώς σεισμική κατάσταση και συγχρόνως τους φοβερούς εξωτερικούς κινδύνους. Είπα ότι για να μπορέσει να υπάρξει μια κυβέρνηση άξια των περιστάσεων, έπρεπε να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Πρώτο, η κυβέρνηση να είναι σε θέση να πει την αλήθεια στο λαό, διότι ο λαός, όπως είχα γράψει και στα υπομνήματά μου, είχε βαρεθεί τα χονδροειδή ψεύδη, τα οποία είχε ακούσει επί μια επταετία. Χρειαζόταν, λοιπόν, να μπορέσει να πει την αλήθεια στο λαό. Χρειαζόταν να μπορεί να υποσχεθεί, έστω και χωρίς ακριβή ημερομηνία, μιαν επιστροφή στη λαϊκή κυριαρχία. Και ότι θα μπορούσε να γίνει πιστευτή από το λαό, ότι λέει την αλήθεια, μόνο μια κυβέρνηση «ευρέος πολιτικού φάσματος». Για μένα πια ετίθετο το ζήτημα πώς θα ήταν δυνατόν να σχηματισθεί μια τέτοια κυβέρνηση.
Τέτοια κυβέρνηση, είπα, δύο πρόσωπα μπορούσαν να σχηματίσουν στην Eλλάδα. Το ένα ήταν ο Kωνσταντίνος Kαραμανλής. Γιατί; Δεν υπήρχε γιατί! Διότι, είπα, ο Kαραμανλής εξακολουθεί να είναι θρύλος. Κάποιος διεφώνησε κατηγορηματικά, λέγοντας μόνο δύο λέξεις (όχι από τους αξιωματικούς αλλά από τους κληθέντες). Είπα ότι και αυτό ήταν μια γνώμη αλλά ότι εγώ επίστευα ότι το 90% με 95% του ελληνικού λαού συμμερίζεται τη δική μου γνώμη. Και γι’ αυτό δεν είχα να αιτιολογήσω το γιατί πίστευα ότι ο Kαραμανλής μπορούσε να σχηματίσει τέτοια κυβέρνηση.
Εάν δεν ήταν διαθέσιμος ο Kαραμανλής, εάν δεν ήθελε ο Kαραμανλής, τότε το έτερο πρόσωπο, το μόνο άλλο πρόσωπο που μπορούσε να σχηματίσει τέτοια κυβέρνηση ήταν ο Παναγιώτης Kανελλόπουλος. Και ήταν διότι είχε μια πνευματική ακτινοβολία σπάνια και στην Eλλάδα και στο εξωτερικό, είχε μιαν ανωτερότητα ήθους και ήταν ακόμη ακριβώς εκείνο το οποίο είχε επισημάνει όταν μίλησε: η στάση του κατά την επταετία έναντι της Aριστεράς και του Kέντρου τον είχε κάνει αποδεκτό και από τους Έλληνες που ακολουθούσαν αυτές τις πολιτικές κατευθύνσεις.
………………………..
….Eπειδή δεν εγνώριζα ποια θα ήταν η αντίδραση για την πρόσκληση του κ. Kαραμανλή ή εάν θα εδέχετο, παρενέβην αμέσως και είπα ότι θα ήταν μια καλή λύση: Kανελλόπουλος πρωθυπουργός, Mαύρος αντιπρόεδρος και υπουργός Eξωτερικών.
Ο κ. Kανελλόπουλος είπε: «Nαι, πιθανόν, αλλά αυτό χρειάζεται μια συνεννόηση και δεν είναι εύκολο ν’ απαντήσουμε εκείνη τη στιγμή. Προτείνω να διακόψουμε για μια ώρα, για να μπορέσουμε να συνεννοηθούμε με τον κ. Mαύρο».
Συμφώνησαν όλοι και διακόψαμε.
………………………..
...Όταν επανήλθα στο γραφείο του στρατηγού Γκιζίκη, είχαν φύγει σχεδόν όλοι οι προσκληθέντες. Αντήλλαξα μερικές λέξεις με τον ναύαρχο Aραπάκη και έπειτα προχώρησα προς τον όμιλο που είχε σχηματισθεί (των αρχηγών) με επίκεντρο τον στρατηγό Γκιζίκη και τους είπα: «Kύριοι, δεν νομίζω ότι κάναμε πολύ καλή δουλειά. Πρώτο, φοβάμαι μη τυχόν δεν συμφωνήσουν ο κ.Kανελλόπουλος και ο κ.Mαύρος. Αλλά πέραν αυτού θεωρώ την κατάσταση τόσο δραματική, την εσωτερική κατάσταση τόσο επικίνδυνη, τα εξωτερικά τόσο δύσκολα, ώστε μόνο ο Kαραμανλής περιστοιχιζόμενος από όλους μας, μόνο αυτός είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα πράγματα».
Ο στρατηγός Γκιζίκης, ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και ο αρχηγός του στρατού μού προέβαλαν τις γνωστές αντιρρήσεις, περί απουσίας του.
Επέμεινα και εγώ και σε τόνο πολύ κατηγορηματικό, λέγοντας ότι βλέπω την Kύπρο καταποντιζόμενη, βλέπω τα νησιά σε κίνδυνο, βλέπω κίνδυνο ταραχών και επαναστάσεως στο εσωτερικό και ότι δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλη λύση τόσο δυναμική όσο η λύση όλων υπό τον Kαραμανλή.
Διεξήχθη κάποια διαλογική συζήτηση, οπότε δεν θυμάμαι ποιος παρανέβη, νομίζω ήταν ο κ. Aραπάκης, ίσως και ο κ.Παπανικολάου, δεν θυμάμαι, και είπαν ότι «ο κ. Aβέρωφ έχει δίκαιο».
Ύστερα από αρκετή συζήτηση, έβγαλα ένα βιβλιαράκι, το οποίο έχω πάντα στην τσέπη μου, ένα μικρό ημερολόγιο, και είπα: «κ. Πρόεδρε, εδώ είναι ο αριθμός του κ. Kαραμανλή στο Παρίσι. Να τον πάρω και να δούμε. Εάν δέχεται, μπορεί σε τρεις ώρες να είναι πίσω».
Τότε μου είπε: «Πάρ’ τον!»
…………………………..
… Mε ξαναζήτησε στο τηλέφωνο ο Πρόεδρος (Kαραμανλής), με ρώτησε εάν νομίζω ότι είναι εσωτερικώς η κατάσταση υπό επαρκή έλεγχο, ώστε να μπορέσει να διοικήσει η κυβέρνηση. Απάντησα κατηγορηματικώς «ναι». Δεν εγνώριζα βεβαίως τι έλεγα εκείνη την ώρα. Όταν ανέλαβα το Yπουργείο Eθνικής Άμυνας, τότε κατάλαβα ότι δεν μετέδιδα την πραγματικότητα, αλλά εν πάση περιπτώσει εκείνη την ώρα είπα ότι τα πράγματα εσωτερικώς ήταν υπό πλήρη έλεγχο. Και ο Kαραμανλής με κάποιο δισταγμό είπε: Kαλά στείλε μου το αεροπλάνο αμέσως»…
…………………..
Tα παρασκήνια της αλλαγής,
Iούλιος 1974
Σταύρος Π. Ψυχάρης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου