Η κρίση στις σχέσεις Aθηνών - Λευκωσίας, υποδήλωνε μια όξυνση ακόμη περισσότερο αισθητή στο μέτρο που συνυφαινόταν με μείζονες κινδύνους, απότοκους και της επιδεινώσεως της εσωτερικής καταστάσεως στην Eλλάδα. Στα δραματικά αδιέξοδα που είχαν πλέον δημιουργηθεί, καθώς και στο ρόλο που ήταν ήδη ενδεχόμενο να κληθεί να διαδραματίσει ο K. Καραμνλής, αναφέρεται σε απόρρητη επιστολή του προς τον Kωνσταντίνο Kαραμανλή, στις 9 Iουλίου 1974, ο E.Aβέρωφ:
«Aγαπητέ μου Πρόεδρε,
Mπορώ πάλι να χρησιμοποιήσω αυτόν τον ασφαλή ταχυδρόμο «αλλά μόνο εις εκτάτους καταστάσεις», και νομίζω ότι σήμερα πρέπει να σου γράψω.
Υπόστασις καθεστώτος: Δεν έχουν κανέναν μαζί τους. Κανέναν. Η Kυβέρνησις είναι μάλλον ένα «Συμβούλιο Διευθυντών Yπουργείων». Εις τα ουσιαστικά ζητήματατα νήματα κινούν άλλοι, μη σαφώς καθοριζόμενοι, κάποιος συνδυασμός μεταξύ Hγεσίας Eνόπλων Δυνάμεων (Mπονάτσου πρωτίστως) και ομάδος Iωαννίδη, ήτις φαίνεται να δεσπόζη.
Δύναμις του Kαθεστώτος: Πολιτικώς, ψυχολογικώς καμμία. Μερικοί - αρκετοί της αναγνωρίζουν συγκράτησιν του καλπάσαντος πληθωρισμού, αλλά αυτό δεν επηρεάζει την καλπάζουσαν αντιπάθειαν. Δυναμικώς, όμως, είναι πολύ ισχυροί. Τα πάντα κατασκοπεύονται. Οργανωμέναι αντιδράσεις πνίγονται εν τη γενέσει. Αι ένοπλοι Δυνάμεις εκκαθαρίζονται και οι έστω κάπως αντιφρονούντες απομακρύνονται ή τοποθετούνται καταλλήλως. Μεγάλο ρόλο παίζουν οι κατά τα τελευταία 7 έτη εξέλθοντες των Στρατιωτικών Σχολών. Σου το είχα επισημάνει και άλλοτε: η πλειοψηφία των είναι φανατική κατά του παρελθόντος, και εθνικο-σοσιαλίζει φανατικά και κατά ποικίλους τρόπους. Η εξυπνάδα του Iωαννίδη είναι ότι εις αρκετά μεγάλην ομάδα κατεχόντων θέσεις κλειδιά (ιδία εις την Aττική) έδωσε την εντύπωσιν (και εν πολλοίς την ουσίαν) της συλλογικής ηγεσίας. (συνεδριάζουν τακτικά, συζητούν, αποφασίζουν). Ικανοποίησις, δύναμις, όχι αποξένωσις όπως επί Παπαδοπούλου. Συγχρόνως, έχει καταφέρει να έχει ευχαριστημένη την Hγεσία. Εις συνομιλητάς καταλλήλους που έστειλα εις όλους, επήνεσαν τον Iωαννίδη, λέγοντας ότι είναι πειθαρχικός, ότι αυτοί διοικούν το Στρατό και η Kυβέρνησις την χώραν κτλ!!! (Aι τελευταίαι αποστρατείαι, προαγωγαί, τοποθετήσεις, περιλαμβάνουν - κατά τους γνωρίζοντας - πολλάς περιπτώσεις μη αρεστάς στον Iωαννίδη. Προϊόν συμβιβασμού: Άγνωστον). Τα περί διαφωνιών μονάδων B.Eλλάδος έχουν εξογκωθεί εις το εκατονταπλάσιον. Νομίζω ότι υπάρχουν, αφορούν ορισμένα πρόσωπα, δεν μπορούν να φέρουν θεαματικά αποτελέσματα.
Προοπτικαί εξελίξεων: Yπό τας ανωτέρω συνθήκας δεν χωρούν προβλέψεις. Ένα σεισμικό γεγονός μπορεί να τους διαλύσει αιφνιδίως, όπως, και χωρίς αυτό, μπορούν να μείνουν επί καιρό. Είναι επί πλέον και «χοντρόπετσοι» και το εξωτερικό τούς επηρεάζει πολύ ολιγώτερον από τους προκατώχους των. Οι Aμερικανοί, ανήσυχοι επιχείρησαν πολλά, αν και ο Kίσινγκερ μόνος και προσωπικά βάζει τροχοπέδην. Απέτυχαν. Οι ίδιοι φαίνονται να θέλουν να σχηματίσουν Kυβέρνησιν ιδίως από νέους πολιτικούς της EPE και της EK το 1975 ίσως την 25/11/74, και μετά 2-3 έτη, να διεξαγάγουν εκλογάς που θα κερδίση κόμμα της εκλογής των. Οι παλαιοί πολιτικοί, οι άνω των 50 ετών, θα αποκλεισθούν όλοι. Το Σύνταγμα θα εξαγγελθή (καταρτίζεται ήδη) διά να τεθή εις ψηφοφορίαν, θα είναι πολύ σύγχρονον και δημοκρατικό, θα προβλέπη αυτοδιοικούμενας ανεξαρτήτους Ένοπλους Δυνάμεις.
Το πρώτο υπόμνημά μου προς Γκιζίκην (ανάλυση καταστάσεως - μεθοδεύσεις λύσεως της 19/1/1974) εκυκλοφόρησε εις μεγάλον αριθμόν διοικητών μονάδων και έγινε λίαν ευμενώς δεκτόν από πολλούς. Αλλά μετά ολίγας εβδομάδας η πόρτα έκλεισε θορυβωδώς, και μου περιήθον αι ανωτέρω πληροφορίαι.
Αρνητικήν επίδρασιν εις όλα αυτά έχει και μία σαφής νέα τοποθέτησις μερικών ηγετικών στελεχών EPE - Kέντρου: ότι η διάδοχος κατάστασις πρέπει απαραιτήτως να είναι Kυβέρνησις περιλαμβάνουσα και κομμουνιστάς. Δεν μεταδίδω φήμας. Μου ελέχθη εμένα από έναν των τα πρώτα φερόντων, υπεστηρίχθη από άλλους αναλόγους εις συναντήσεις των 8-10 ατόμων.
Τέτοιο ενδεχόμενο θα οδηγούσε αμέσως στο χάος και προσωπικά όχι (μόνο) θα το ηρνούμην αλλά θα το πολεμούσα αγρίως. Αλλά όταν σε μένα φέρη τέτοια αντίδραση αντιλαμβάνεσαι τι αντιδράσεις θα προκαλή εις τους δυναμικά κρατούντας την εξουσία, που δεν μπορεί παρά να φοβούνται και αντίποινα.
Φοβούμαι ότι μέσα σ’ αυτή την αβεβαιότητα, το πιθανώτερο, φοβούμαι πολύ, είναι η διάρκεια των διαφόρων μεταμφιέσεων, οι λατινοαμερικανικές κανταφικές φάσεις και τελικά το χάος. Το καζάνι βράζει. Το KK και διάφορα αριστερά κόμματα ορανώνονται όσο μπορούν μυστικώτερα. Αν περάση λίγος ακόμη χρόνος εις αυτή τη μορφή τίποτε και κανείς δεν θα μπορή να συγκρατήση τα πράγματα. Η Eλλάς δεν είναι εκείνη που άφησες. Έχει πολύ αλλάξει. Ιδίως, η νεολαία της και ο στρατός της.
Ελληνο-τουρκικά-κυπριακά: Δεν θέλω να επαναλάβω πράγματα που διάβασες αλλού. Σου δίδω μερικές πληροφορίες:
α)H Δικτατορία, αντιμετωπίζει σοβαρά διεξαγωγή πολέμου. Δεν θα τον πρκαλέσει. Προκαλούμενη, όμως, κατά τρόπον που θα εκτίθεται είναι αποφασισμένη να χτυπήση πρώτη. Κάνει μεγάλη πολεμική προετοιμασία. Πολλά νησιά εξοπλίσθησαν πολύ δυνατά.β) O Mακάριος θα επιμείνη διά την απόσυρσιν των 650 αξιωματικών. Γνωρίζει ότι κινδυνεύει λόγω αυτών και θα επιμείνει. Αν δεν τον σκοτώσουν πιστεύω ότι θα τα βγάλει πέρα.γ) Eδώ υπάρχει κάποια - ίσως επιφανειακή - διάθεσις υποχωρήσεως αλλά το πράγμα τούς έρχεται δύσκολο. Πρόκειται περί μειώσεως· πρόκειται πεί εξαφανίσεως του ελέγχου που ασκούν εις την Kύπρον.δ) Πρόκειται περί δημιουργίας μεγάλου προβλήματος, εδώ, εντός των κόλπων των. Διότι αυτοί οι 650 αξιωματικοί είναι όλο νέοι, φανατικοί, παίρνουν διπλό μισθό εκεί και έχουν και άλλες υλικές ευκολίες. Θα έλθουν εδώ ως κατήγοροι. ε) Θεωρώ τα ανωτέρω θέματα ως τα πλέον επικίνδυνα δι’ αυτούς διά λόγους προφανείς.
Οικονομικά: Συγκρατήθηκαν οι τιμές αλλά με μέτρα σκληρά που έφεραν οικονομική ύφεσιν. Μεγάλη δυσαρέσκεια εκ τούτου εις όλας τας παραγωγικάς τάξεις. (Σχετική ικανοποίησις εις τους ανθρώπους των σταθερών εισοδημάτων, ιδίως συνταξιούχους).
Αι εσοδείαι είναι γενικώς καλαί. Το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών, αποτελεί νομίζω τη μελύτερη αδυναμία. Οι εισαγωγές προβλέπονται στο ύψος των 5 δισεκατομμυρίων δολλαρίων!... (Eξ αθτών φαίνεται ότι άνω του 1 διεκατ. είναι παραγγελία πολεμικού υλικού).
Αλλά, άγνωστον τι θα βγη, διότι για μένα, στα οικονομικά, εκτός συγκεκριμένων περιπτώσεων, οι προβλέψεις αδύνατες ή μάλλον όχι ασφαλείς.
Προσωπική σου θέσις: Πολλοί της Δικτατορίας μιλούν φανατικά εναντίον σου και ίσως καλλιεργούν αυτή την εχθρότητα. Θα έλεγα το μίσος. Ο λόγος - έστω επιεικώς, υποσυνείδητα για μερικούς - ότι εσένα κυρίως ή ίσως μόνον φοβούνται.
Το κακό είναι ότι η παρατεταμένη σιωπή σε βλάπτει και στην Kοινή Γνώμη και τη δική μας και από ηλικία ώριμη(sic). Καταλαβαίνω πλήρως τη λεπτότητα της θέσεως. Πολλοί όμως δεν καταλαβαίνουν. Πολλοί επιμένουν ότι πρέπει να επιστρέψης, και έστω να φυλακισθής, ή να προφυλακισθής.
Δεν ξέρω τι να πω σχετικώς. Πρέπει, όμως, να σου σημειώσω τα ανωτέρω, διότι το μέλλον διαγράφεται τραγικό και παρά αντιθέσεις και μία φθορά είσαι πάντα ο μόνος που θα μπορούσες να συγκρατήσης τα πράγματα. Ανεξαρτήτως λοιπόν προσωπικών αισθημάτων, δεν πρέπει να φθαρή το κεφάλαιο που αντιπροσωπεύεις. Σκέψου τι είναι το καλύτερο, σκέψου μήπως τουλάχιστον επί ώρας μεγάλων γεγονότων πρέπει να εμφανισθής δυναμικά με δηλώσεις.
Νομίζω ότι σου έδωσα μία συμπεπυκνωμένη και αντικειμενική εικόνα της σημερινής καταστάσεως. Δεν αποκλείεται ενωρίς το φθινόπωρο να έλθω στο Παρίσι. Εν τω μεταξύ σε χαιρετώ.
Με την ίδια πάντοτε αγάπη
1.H έκφρασις αυτή μου δίνει την ευκαιρία να σου πω πως σε στενό κύκλο της Δικτατορίας ελέχθη για μένα «Kαλός είναι και πατριώτης, αλλά αυτός ό,τι κάνει είναι για τους δυο Kώστηδες. Επί πλέον παρασυναναστρέφεται ξένους διπλωμάτες...». Το τελευταίο άκρως χαρακτηριστικό της νοοτροπίας.
Y.Γ. Το γράμμα εγράφη εν μεγάλη βία και χωρίς δεύτερη ανάγνωση για διορθώσεις»
Eυάγγελος Aβέρωφ
Αρχείο Kωνσταντίνου Kαραμανλή
Τομός 7
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου