Χωρίς ταυτότητα...

Ο τρόπος που ο σημερινός Έλληνας αντιμετωπίζει την ιστορία του είναι καταρχήν επιφανειακός. Επίσημες αργίες, ευνοϊκά για τους εργαζομένους τριήμερα, στρατιωτικές παρελάσεις, μαθητικές παρελάσεις, μηνύματα από την πολιτική ηγεσία που κανείς δε διαβάζει συνθέτουν και εξαντλούν τη σχέση των Ελλήνων με την ιστορία τους. Η σχέση του Έλληνα με την ιστορία του είναι και παρηγορητική. Το μοναδικό, το λαμπρό, το ένδοξο παρελθόν του Ελληνισμού λειτουργεί ως παρηγοριά για τη σημερινή Ελλάδα που δεν εμφορείται από καμιά εθνική υπερηφάνεια, από καμιά εθνική και συλλογική φιλοδοξία.

     Οι μαθητές που παρελαύνουν καταχειροκροτούμενοι από τους γονείς τους δεν γνωρίζουν την τοπική ιστορία της πόλης τους. Τα ιστορικά μνημεία γι’ αυτούς είναι απλές παλαιικές καλλιτεχνικές παρεμβάσεις σ’ ένα αστικό τοπίο ενώ οι ιστορικοί τόποι απλά δεν αναγνωρίζονται. Οι μαθητές και οι μαθήτριες που σε λίγες μέρες θα γιορτάσουν και το ορθόδοξο Πάσχα, αλλά και οι μεγαλύτεροι, δεν είναι σε θέση να χαρακτηρίσουν μια εικόνα βυζαντινή και να διακρίνουν τα βασικά χαρακτηριστικά της. Δεν μπορούν να ορίσουν την έννοια «αυτοκρατορία», ενώ η μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας από μετάφραση μοιάζει με πικρή αντιβίωση. Είναι σίγουρο ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελλήνων όταν ερωτηθεί πότε κηρύχθηκε η ελληνική επανάσταση, το μεγαλύτερο γεγονός της νεότερης ελληνικής ιστορίας, θα απαντήσουν με βεβαιότητα 25 Μαρτίου.

   Τα παραδείγματα άγνοιας του ελληνικού παρελθόντος είναι πολλά και πολύ πιο κρίσιμα φυσικά από αυτά που αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο. Οι μαθητές δεν έχουν μελετήσει ποτέ ουσιαστικά την ελληνική ιστορία. Το διάβασμα στο σχολείο γίνεται αποκλειστικά για την επόμενη μέρα και το πολύ για τις επόμενες εξετάσεις. Μια απλή, ανούσια αλλά βασανιστική παπαγαλία γεγονότων, απόψεων, ηρώων, τίποτα άλλο παρά μια απλή καταγραφή. Κανένας δε μελετά τις ιδέες, την κοσμοθεωρία που δημιούργησε τον έναν ή τον άλλο πολιτισμό. Κανείς δεν μελετά την επιρροή του Ελληνισμού στην ιστορία της ανθρωπότητας ή αυτά, τα μικρά ή μεγάλα, σωστά ή λάθος, που έχουμε κρατήσει και μας ξεχωρίζουν. Δεν μας αντιπροσωπεύουν ούτε οι πιο σύγχρονες και λαϊκές πλευρές του ελληνικού πολιτισμού. Γι’ αυτό και οι εκδηλώσεις εξαντλούνται σε τραγούδια και ποιήματα στα σχολεία, παρελάσεις μαθητικές, συνθήματα και στις από σαράντα χρόνια κινηματογραφικές παραγωγές που επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο στην τηλεόραση. Παντού μόνο εντυπώσεις· καμιά ουσία και συνεπώς και κανένα εθνικό φρόνημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ σε μουσεία του εξωτερικού παρατηρείται κοσμοσυρροή, στην Ελλάδα βλέπεις μόνο ομάδες τουριστών το καλοκαίρι και κάποιους αδιάφορους μαθητές και δασκάλους τον χειμώνα. Τα μουσεία και τα πανεπιστήμια του εξωτερικού πολλές φορές αναδεικνύουν περισσότερο την ελληνική ιστορία απ’ ό,τι τα ελληνικά πανεπιστήμια και το περίφημο Υπουργείο Πολιτισμού της Ελληνικής Δημοκρατίας. Είναι λυπηρό σήμερα να μην υπάρχει οδηγός μουσείου στο Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Οι Έλληνες έχουμε αποκοπεί από αρχές, ιδέες, ιδανικά του παρελθόντος που δήθεν υπερασπιζόμαστε.

  Οι συνέπειες της ιστορικής μας άγνοιας είναι συγκλονιστικές. Είναι χειρότερες από την οποιαδήποτε οικονομική κρίση. Αν μελετούσαμε, θα γνωρίζαμε το πώς και το γιατί ο Ελληνισμός κατάφερε στην ιστορία του να αφομοιώσει περίπου δεκαεφτά φυλές, και θα αντιμετωπίζαμε διαφορετικά την παρουσία μιας Αιγύπτιας μαθήτριας δίπλα στην ελληνική σημαία ή κάποιου μαθητή αλβανικής καταγωγής. Θα μπορούσαμε να καταλάβουμε γιατί ο ελληνικός τρόπος επιβίωσε τετρακόσια ή και πεντακόσια χρόνια υποδούλωσης, ποια ήταν εκείνα τα χαρίσματα του έθνους που οδήγησαν στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο ακόμα και στις χειρότερες συνθήκες, ποιος ήταν ο τρόπος που θα μπορούσε να δώσει και σήμερα ίσως μια λύση σε σημερινές δυσκολίες.  Δεν θα είχαν χώρο στον δημόσιο διάλογο εθνομηδενιστικές απόψεις που στερούν από τον λαό και κυρίως από τη νέα γενιά ένα μοναδικό πνευματικό πλούτο. Ακόμα κανείς δεν θα χάριζε ιερές για όλους τους λαούς λέξεις όπως πατρίδα, έθνος, σε παρακμιακές ομάδες που ταυτίζουν την καλή Ελλάδα με ξύλο, μπράτσα και τατουάζ ή σε κάποιους γραφικούς που καπηλεύονται την εθνική ιδεολογία για πολιτικούς λόγους. Θα μπορούσαμε να αναγνωρίζουμε τις πραγματικές ελίτ που κάποτε άλλες γενιές διάβαζαν, μελετούσαν, ακολουθούσαν ή απλά τραγουδούσαν την μελοποιημένη ποίηση ενός Σεφέρη ή του Ελύτη. Τώρα υπογράφει εθνικά μηνύματα ο υπουργός Φίλης…

      Το μεγαλύτερο δυστύχημα όμως είναι ότι δεν μπορούμε να χτίσουμε οτιδήποτε δικό μας. Δεν παράγουμε πολιτισμό, δεν διαθέτουμε πρόταση· είμαστε απλοί μεταπράτες ξένων ιδεών τις οποίες μάλιστα αδυνατούμε να καταλάβουμε και να εφαρμόσουμε. Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε τους δικούς μας θεσμούς, αυτούς που προσαρμοσμένοι στην ελληνική πραγματικότητα θα λειτουργούσαν για την ωφέλεια του ελληνικού λαού.  Μετέωροι, χωρίς ταυτότητα, δεν πιστεύουμε ότι έχουμε να αποδείξουμε τίποτα· γι’ αυτό και πολλές φορές συμπεριφερόμαστε με δέος απέναντι σε λαούς που προχωρούν. Δεν τολμάμε όχι να συγκριθούμε με την ισχύ μεγάλων χωρών αλλά ούτε με χώρες του δικού μας μεγέθους. Η ανίσχυρη πολιτιστικά ελληνική πραγματικότητα μας κάνει πολλές φορές να κινούμαστε και φοβικά απέναντι σε λαούς με φανερή πολιτισμική κατωτερότητα.  

 Παλιότερα μπορεί να μην μάθαιναν σωστά την ιστορία αλλά τουλάχιστον διέθεταν ένα φρόνημα. Ένιωθαν ότι η ελληνική καταγωγή σήμαινε κάτι σημαντικό και δημιουργούσε μία ευθύνη. Αγαπούσαν την Ελλάδα. Σέβονταν την Ελλάδα. Τώρα ταπεινωμένοι στην μετριότητά μας ρίχνουμε όλα μας τα λάθη στους ξένους. Βαφτίζουμε την ανικανότητά μας «ανάγκη», τα ελαττώματά μας «άποψη» και συνεχίζουμε να κυνηγούμε την ουρά μας.

ΓΚ