Γκρεκομάνοι

Καπετάν Κώττας
(Κώττας Χρήστου)

Στη Μακεδονία του 1904, έτος που ξεκίνησε ο Μακεδονικός Αγώνας, υπήρχαν και πολλοί βουλγαρόφωνοι Έλληνες Μακεδονομάχοι. Ήταν οι περίφημοι Γκρεκομάνοι (ο χαρακτηρισμός είναι βουλγαρικός). Αυτοί οι πληθυσμοί, πολλοί Αρβανίτες και Βλάχοι, κατοικούσαν στη «μεσαία ζώνη της Μακεδονίας» και αποτελούσαν τον κύριο στόχο της Βουλγαρίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Μακεδονομάχος Καπετάν Κώττας (Κώττας Χρήστου). Ο επικεφαλής των Βουλγάρων ανταρτών της Θράκης Γκέρτσικοφ έκανε τις ακόλουθες διαπιστώσεις για τους Γκρεκομάνους που υπολόγιζε στα ⅔ των σλαβόφωνων κατοίκων της Μακεδονίας. 

«Η γλώσσα του, τα ήθη και τα έθιμα του, η νοοτροπία του, η φορεσιά του, οι σπιτικές συνήθειες, όλα του φωνάζουν τη βουλγαρική του καταγωγή. Κι όμως μένει κολλημένος  σα το στρείδι στη πατριαρχική και ενωμένος στην ελληνική ιδέα. Γι’ αυτή είναι έτοιμος να θυσιαστεί.Ανοίγουμε στα χωριά του βουλγαρικά σχολεία και τα συντηρούμε, τους στέλνουμε Βούλγαρους παπάδες και δασκάλους που τους πληρώνουμε εμείς, συντηρούμε φτωχές οικογένειες. Τίποτε. Πληρώνουν μόνοι τους παπάδες και δασκάλους που τους στέλνει το Πατριαρχείο της Πόλης, και βλέπεις ένα μοναδικό, ένα ακατανόητο φαινόμενο για κάθε λογικό άνθρωπο, έστω κι αν δεν είναι Βούλγαρος. Στις μεγάλες χριστιανικές γιορτές, στους γάμους και τα βαφτίσια τους, όταν στρώνονται στο τραπέζι με συγγενείς και φίλους δεν εύχονται για την απελευθέρωση τους από τον τουρκικό στρατό και την ένωση τους με την μεγάλη πατρίδα αλλά τους ακούς να διαδηλώνουν τα αισθήματά τους με τα λόγια «Ζήτω η Ορθοδοξία» δηλαδή Ζήτω το Πατριαρχείο, Ζήτω ο Ελληνισμός.»

Το κείμενο της αναφοράς του Γκέρτσικοφ  το πήρα από το πολύ καλό ντοκιμαντέρ για τον Μακεδονικό Αγώνα του Cosmote History.