17 Ιουλ 2010

Eρωτήματα για την παιδεία...

«H παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Kράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Eλλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.»

Σύνταγμα της Eλλάδας, άρθρο 16 παρ. 2

Κύριος στόχος του κειμένου είναι να θέσει κάποια ερωτήματα γύρω απ’ τη σημερινή εκπαιδευτική παραγματικότητα και όχι να διατυπώσει απόψεις. Κουβεντιάζοντας με εκπαιδευτικούς και έχοντας κάποια γνώση της εκπαιδευτικής πραγματικότητας αναρωτιέμαι αν ο σημερινός εκπαιδευτικός υπηρετεί τους βασικούς στόχους της αποστολής του, όπως αυτοί ορίζονται από  το Σύνταγμα, και κατά πόσο μπορεί να τους  υπηρετήσει στο σημερινό εκπαιδευτικό περιβάλλον. Ο σημερινός εκπαιδευτικός θέτει ως προτεραιότητα την ηθική και πνευματική αγωγή των Eλλήνων; H ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης των Eλλήνων αποτελεί στόχο της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Eλληνικής Δημοκρατίας; 
Από μαθητής έως τώρα ακούω για αλλαγές, για μεταρρυθμίσεις, για αλλαγές σχολικών προγραμμάτων, εισαγωγή νέων τεχνολογιών, για αλλαγές στον τρόπο εισαγωγής στα A.E.I. Αυτό που δεν ακούω και κανείς δεν ακούει είναι πώς οι διάφορες αλλαγές εξυπηρετούν τους παραπάνω στόχους. Θα θεωρήσω, με μεγάλη και δυστυχώς αβάσιμη καλοπιστία, ότι όλα, και τα παλιά και τα σημερινά, γίνονται για το καλό των παιδιών. Αναρωτιέμαι όμως πώς οι σημερινές αλλαγές  εξυπηρετούν την ανάπτυξη για παράδειγμα της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης. Πώς σήμερα οι ‘Eλληνες μαθητές με τα νέα προγράμματα γίνονται «ελεύθεροι, δημοκρατικοί, υπεύθυνοι πολίτες, υπερασπίζουν την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης παράδοσης» (νόμος 1566/30-9-1985).
Η Iστορία και οι εκπαιδευτικές δράσεις γύρω από αυτή θεωρούνται δεύτερες στο σχολικό πρόγραμμα, αγνοούν την σημερινή πνευματική ανάπτυξη των παιδιών και αναιρούνται δυστυχώς από την κοινωνική πραγματικότητα. Αν η Iστορία, λοιπόν, αποτελεί για το δάσκαλο κάποιο χόμπι και αν τη θεωρεί σημαντικό κομμάτι της προσπάθειάς του, τότε κάτι μπορεί να γίνει. Αν περιμένει κάποιο ικανό  στην ποσότητα και στην ποιότητα  υλικό από το Kράτος, τότε ο μόνος «εκπαιδευτικός» δρόμος είναι η άσκοπη παπαγαλία τεράστιων κειμένων ή η απλή ανάγνωσή τους. Τα Θρησκευτικά βρίσκονται απλώς εκτός μόδας. Πώς λοιπόν θα αναπτύξεις εθνική συνείδηση, όταν αδυνατείς να διδάξεις ιστορία; ΄Όταν δεν μπορείς να γνωρίσεις στους μαθητές την ιδεολογία που δημιούργησε στο παρελθόν τον ένα ή τον άλλο πολιτισμό και πώς δημιουργείται σήμερα η συλλογική εθνική μας ταυτότητα; Δεν νομίζω ότι κάποια ηγεσία του Yπουργείου Παιδείας έδωσε κάποια σαφή απάντηση. 
Η ηθική ανάπτυξη (θα έπρεπε να την αναφέρω πρώτη) δεν έχει να κάνει μόνο με έξυπνες διδακτικές μεθόδους που είναι αλήθεια ότι συμβάλλουν στην σωστή κοινωνικοποίηση των παιδιών. Το προσωπικό παράδειγμα δασκάλου είναι αυτό που δίνει κατά τη γνώμη μου τους ηθικούς εκείνους κανόνες που πρέπει να διέπουν συνεχώς την σχολική ζωή. Άρα ο δάσκαλος αφενός θα πρέπει να έχει συνείδηση του ρόλου του, να ελέγχεται για την επαγγελματική συμπεριφορά του από τη εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά αφετέρου, όταν κρίνεται ότι είναι σωστός, η άποψη του να υπερισχύει παραγόντων που δεν έχουν εκπαιδευτική ιδιότητα, δεν μπορούν να γνωρίζουν και να καταλαβαίνουν για ποιο λόγο ο δάσκαλος λειτούργησε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ο δάσκαλος στην σημερινή κοινωνική πραγματικότητα είναι απελπιστικά μόνος στο κομμάτι της αγωγής γι’ αυτό και πρέπει  τουλάχιστον να κρίνεται από τους συναδέλφους του και να μην είναι στο έλεος οποιουδήποτε μπορεί να τον βλάψει. Ο δάσκαλος θα πρέπει να ελέγχεται αλλά ταυτόχρονα να αισθάνεται και δυνατός.
Στο θέμα της γνώσης πρέπει να διατυπωθεί με απόλυτη σαφήνεια αν θέλουμε  τα παιδιά να κατακτούν λίγες γνώσεις από πολλά γνωστικά αντικείμενα ή να επιδιώκουμε μεγαλύτερη εμβάθυνση σε μικρότερο αριθμό γνωστικών αντικειμένων. Ο στόχος είναι να γίνουν ποιοτικότεροι οι μαθητές στη γλωσσική τους έκφραση ή να γίνουν λειτουργικοί και να επικοινωνούν σωστά; Ποιος είναι ο ρόλος της λογοτεχνίας στη ηθική και γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών; Kάπου διάβασα ότι οι μαθητές πρέπει «να κατανοούν τη σημασία της τέχνης, της επιστήμης και της τεχνολογίας, να σέβονται τις ανθρώπινες αξίες και να διαφυλάσσουν και να προάγουν πολιτισμό» και «να ενημερώνονται και να ασκούνται πάνω στην σωστή και ωφέλιμη αξιοποίηση των αγαθών του σύγχρονου πολιτισμού, καθώς και των αξιών της λαϊκής μας παράδοσης» (νόμος 1566/30-9-1985).
Η κ. Διαμαντοπούλου δεν έχει καταλάβει ότι επειδή ο Πρωθυπουργός την έχει ορίσει Yπουργό Παιδείας δεν σημαίνει ότι τα ξέρει κι όλα. Μάλλον δεν ξέρει τίποτα και δεν είναι και υποχρεωμένη να ξέρει. Καλύτερο είναι αυτοί που εισηγούνται τις όποιες αλλαγές να βγουν να τις εξηγήσουν και να τις υπερασπίσουν, αν χρειαστεί.
Nομίζω ότι ο νόμος του 1985 ισχύει σ’ αυτές του τις διατάξεις. Αλλά ακόμη κι αν δεν ισχύει, είναι σίγουρο ότι ισχύει το Σύνταγμα. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν ο εκπαιδευτικός υπηρετεί πραγματικά τους παραπάνω στόχους, αν η επαγγελματική του καθημερινότητα είναι προσανατολισμένη στο «Γολγοθά» που το Σύνταγμα τον διατάζει να ανέβει. Κάποιοι με αμυντική διάθεση και συνδικαλιστικά ένστικτα θα απαντήσουν ένα απερίσκεπτο NAI, άλλοι θα πουν ότι ο Σύνταγμα είναι παλιό και γι’ αυτό θα πρέπει να το αγνοούμε, άλλοι θα πουν ότι δεν συμφωνούν πολιτικά με αυτό και άλλοι θα πουν ότι απλά δεν μπορούν. 
Νομίζω ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί με διάθεση να ενισχυθεί. Εκπαιδευτικό σύστημα χωρίς ισχυρούς από κάθε άποψη λειτουργούς δεν μπορεί σταθεί.



Γ.K. 

4 σχόλια:

  1. Γ.Κ., ενδιαφέρον το άρθρο σου, προσεγγίζοντας το εκπαιδευτικό ζήτημα με ισχυρή νομική επιχειρηματολογία. Επέτρεψέ μου, παρ' όλα αυτά, να κάνω κάποιες παρατηρήσεις/σχόλια για το θέμα της εκπαιδευτικής πολιτικής που διαπραγματεύεσαι, βασιζόμενος κυρίως στα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα.

    Είναι γνωστό από τη διεθνή βιβλιογραφία ότι η παραδοσιακή προσέγγιση της εκπαίδευσης προσανατολίζεται στην απόκτηση δεξιοτήτων σχετικά με τη μετάδοση γενικευμένων γνώσεων, "αδιαμφισβήτητων" αληθειών μέσα από ένα σύνολο τύπων και κανόνων προς ένα ομοιογενές μαθητικό πληθυσμό. Σε αντίθεση με την παραδοσιακή προσέγγιση, η σύγχρονη εκπαίδευση βασίζεται σε μια εκπαιδευτική πολιτική για το περιεχόμενο, τις μεθόδους και τις στρατηγικές διδασκαλίας των μαθημάτων με βάση τα προσωπικά βιώματα όλων των μαθητΡΙών, τις εμπειρίες τους, την ενεργητική τους συμμετοχή, τη συνεργατική μάθηση και την κοινωνική ισότητα.
    Στόχος, δηλαδή, είναι όλα τα παιδιά να νιώθουν ότι τα μαθήματα που διδάσκονται έχουν νόημα γι’ αυτά. Ταυτόχρονα, η νέα παιδαγωγική επιδιώκει να προσφέρει εκείνες τις δυνατότητες ανάπτυξης της σκέψης, της αντίληψης και της δημιουργικότητας σε όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από την καταγωγή, την κοινωνική τους θέση, τα θρησκευτικά τους πιστεύω και πιο γενικά τον τρόπο που αντιλαμβάνονται και κατανοούν τον κόσμο.
    Έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα καταγράφουν πως ο μαθητικός πληθυσμός στα σημερινά σχολικά περιβάλλοντα παρουσιάζει μια πολυπολιτισμική διάσταση, κάτι που σημαίνει αυτόματα για τους προοδευτικούς παιδαγωγούς πως θα πρέπει να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα όλων των παιδιών στις διαφορετικές συνθήκες και προϋποθέσεις μάθησης, στα διαφορετικά ενδιαφέροντά τους και στις διαφορετικές τους ανάγκες. Για πολλούς/ές ίσως θεωρηθεί ως μια ουτοπία. Όμως αυτό που φαντάζει ως μια εκπαιδευτική ουτοπία για κάποιους/ες, για τους σύγχρονους παιδαγωγούς μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Εξάλλου η παιδαγωγική είναι γεμάτη από ελπίδες για μια δημοκρατική και ανθρώπινη κοινωνία.

    Έτσι, λοιπόν, πιστεύω πως η προσήκουσα μετατόπιση του εκπαιδευτικού, όπως εύστοχα αναφέρεις στο άρθρο σου, στις σύγχρονες παιδαγωγικές ανάγκες, είναι πιο αναγκαία από ποτέ.

    Σε χαιρετώ,
    Αν. Σιάτρας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Aναστάσιε, ο «στόχος» έχει να κάνει με το σημείο στο οποίο επιθυμείς να φτάσεις. Τα βιώματα των παιδιών, η καταγωγή τους, η κοινωνική τους θέση, η εθνικότητά τους δημιουργούν τις συνθήκες εκκίνησης οι οποίες βέβαια πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στη δημιουργία αυτών των εκπαιδευτικών μέσων που θα εξυπηρετούν τους γενικούς στόχους του κάθε εκπαιδευτικού συστήματος. Ο καθορισμός του στόχου είναι καταρχήν θέμα πολιτικό και κοινωνικό, αναφέρεται στο μέλλον που επιθυμεί η κάθε κοινωνία και συνδέεται στην περίπτωσή μας με τη γενικότερη αντιμετώπιση που επιθυμεί η ελληνική πολιτεία να δείχνει στους μετανάστες.
    H ελληνική εκπαίδευση αποτελεί την εφαρμογή των νόμων της ελληνικής πολιτείας. Αν η ελληνική πολιτεία θελήσει να αλλάξει τους βασικούς στόχους της ελληνικής εκπαίδευσης, θα πρέπει να ξεκινήσει από την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου που την διέπει και φυσικά του άρθρου 16 του Συντάγματος. N’ αλλάξει δηλαδή όλους αυτούς τους στόχους της εκπαίδευσης που αναφέρονται για παράδειγμα στην εθνική συνείδηση, στη διδασκαλία των θρησκευτικών και να προσθέσει τις γενικές αυτές πρόνοιες για τα παιδιά των μεταναστών που θα δημιουργούν μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Μια ή δυο σελίδες δεν είναι ιδιαίτερος κόπος, αν έχει αποφασίσει τι θέλει να κάνει. Φυσικά οι αλλαγές αυτές θα πρέπει να αφορούν και εθνικά και θρησκευτικά σύμβολα, προσευχή κτλ. ‘Oλες αυτές οι αλλαγές όμως θα πρέπει να έχουν τον πιο επίσημο χαρακτήρα, να μη προωθούνται πλάγια, να έχουν την έγκριση της κοινωνίας και να τις υπερασπιστούν, αν χρειαστεί, αυτοί που τις προωθούν.
    Σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα στην κοινωνία και την διαπολιτισμικότητα στην εκπαίδευση έχω κάποιες ταπεινές απόψεις αλλά χρειάζεται μια συνολική τοποθέτηση.
    Εσύ μάλλον ανήκεις στην κατηγορία αυτών που αυτοπροσδιορίζονται ως προοδευτικοί εκπαιδευτικοί, θεωρούν το Σύνταγμα παλιό και δεν συμφωνούν πολιτικά με αυτό…
    Το συμπέρασμά μου είναι (και μάλλον η τοποθέτησή σου δικαιώνει το πνεύμα του κειμένου) είναι ότι οι ‘Eλληνες εκπαιδευτικοί δεν έχουν μια επίσημη άποψη, μια επίσημη ιδεολογία τολμώ να πω, που να οδηγεί την επαγγελματική τους καθημερινότητα. Μου δίνεται η εντύπωση πολλές φορές ότι γίνονται πράγματα χωρίς να καταλαβαίνουμε το στόχο τους· γίνονται πράγματα που τα θεωρούμε απλά καινούρια, εντυπωσιάζουν μερικές φορές με την εικόνα ενός τελικού αποτελέσματος αλλά δεν έχουν εκείνο το περιεχόμενο και εκείνο το θεωρητικό πλαίσιο που θα έπρεπε να τα στηρίζει...


    Γ.K.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Γ.Κ., η προσήλωσή σου στη συνταγματική επιταγή του άρθρου 16 (και του όποιου νομοθετήματος που εκπορεύεται από το εν-λόγω άρθρο, όπως για παράδειγμα του ν. 1566/85) σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αντιστρατεύεται στη βασική επιταγή του Συντάγματος που διατυπώνεται στο άρθρο 2 (παρ. 1) και αναφέρει χαρακτηριστικά πως "ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας".
    Όμως ας δούμε και το θέμα από θρησκευτικής/θρησκειολογικής άποψης:
    Στο βιβλίο της Γένεσης (Γένεσις 1, 26-27) αναφέρεται ότι "καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν [...] καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν [...]". Η ομοιότητα αυτή δεν μπορεί παρά να ισχύει για όλους τους ανθρώπους, μετανάστες και γηγενείς, φτωχούς και πλούσιους, νέους και πρεσβύτερους. Αν, λοιπόν, είμαστε όλοι εικόνες του Θεού, τότε είτε η διαφορετικότητά μας δημιουργεί την ομοιότητά μας με το Θεό (οπότε αν αποκλείσουμε έστω και έναν άνθρωπο – Έλληνα ή μετανάστη, δε βλέπουμε πια ολόκληρο το Θεό), είτε καθένας από εμάς αποτελεί την εικόνα του Θεού στο σύνολο της χάρης και της αγάπης Του (οπότε δικαιολογούμαστε να Τον συναντάμε στους συνανθρώπους μας - Έλληνες και μετανάστες).
    Ο σεβασμός, λοιπόν, και η προστασία της αξίας του ανθρώπου και μέσω της εκπαίδευσης (όπως επιτάσσει το Σύνταγμα) δεν μπορεί παρά να ισχύει έναντι όλων των ανθρώπων (όπως επιτάσσει και η συνείδηση των θρησκευόμενων), κάτι το οποίο αναφέρει και ο παιδαγωγικός όρκος που δώσαμε στην αποφοίτησή μας ("[...] ούτω χρησίμους εμαυτούς καταστήσομεν προς άπαντας τους δεομένους της ημών αρωγής και εν πάση ανθρώπων κοινωνία [...]").
    Λαμβάνοντας υπόψιν τα προηγούμενα, μπορώ να πω πως η επαγωγικά συμπερασματική σου πρόταση, με την οποία με τοποθετείς στους προοδευτικούς παιδαγωγούς που δε σέβονται το Σύνταγμα ή διαφωνούν πολιτικά μ' αυτό, λαθαίνει ριζικά.

    Όσον αφορά την "πολυγλωσσία" που αναφέρεις στο επάγγελμά μας, επέτρεψέ μου ένα σχόλιο: Ως κεντρική εικόνα στο ιστολόγιό σου έχεις τον πύργο της Βαβέλ. Για πολλούς ανθρώπους ο πύργος της Βαβέλ αποτελεί μια κατάρα με βάση την οποία επιβλήθηκε η ακύρωση της ενιαίας σκέψης πραγμάτων. Για άλλους, όμως, ο πύργος της Βαβέλ συμβολίζει την ακύρωση των κοινωνικά ισχυρών δυνάμεων που επέβαλαν την ενιαία σκέψη πραγμάτων και ταυτόχρονα το άνοιγμα πολλαπλών παραθύρων προς τη γνώση και τη θεσμοθέτηση πολλαπλών αντιλήψεων για ένα γεγονός, κάτι που μπορεί να μας βοηθήσει στην αναζήτηση της παιδαγωγικής αλήθειας, του παιδαγωγικά ορθού Λόγου, άρα και απαραίτητη προϋπόθεση για μας τους Παιδαγωγούς. Έχω την άποψη πως μια επίσημη ιδεολογία και η ενιαία σκέψη πραγμάτων μόνο στην παιδαγωγική αλήθεια δεν μπορούν να μας οδηγήσουν.

    Σε χαιρετώ,
    Αν. Σιάτρας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Aναστάσιε, παραβιάζεις ανοιχτές πόρτες· έγραψα εγώ ή υποστήριξα πρακτικές αποκλεισμού κάποιου παιδιού μεταναστών; Πότε και πού αμφισβήτησα εγώ την «αξία του ανθρώπου» ή το άρθρο 2 του Συντάγματος; Bιάζεσαι να διαφωνήσεις.
    Το μόνο θέμα που έθεσα ως ερώτημα και μόνο ως ερώτημα στο κείμενό μου και στην απάντησή μου είναι αν οι σκοποί ελληνικής εκπαίδευσης όπως αυτοί περιγράφονται στο ελληνικό Σύνταγμα και στην ελληνική νομοθεσία υπηρετούνται, στο βαθμό που πρέπει τουλάχιστον, από τον Έλληνα εκπαιδευτικό. Φυσικά και τα παιδιά με διαφορετική εθνικότητα πρέπει να έχουν τη θέση τους στην ελληνική εκπαίδευση και να έχουν τις ίδιες ακριβώς ευκαιρίες με τα ελληνόπουλα και ακόμη περισσότερη βοήθεια, αν χρειάζεται, για να ξεπεράσουν τα προβλήματα που δημιουργούνται από την κοινωνική τους θέση.
    Οι βασικοί σκοποί της ελληνικής εκπαίδευσης έχουν εθνικά χαρακτηριστικά που ακουμπούν στην ελληνική παράδοση. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι το άρθρο 16 και ο ν.1566/85 στέκονται απέναντι στους μετανάστες. Αυτό όμως σου ξαναγράφω χρειάζεται συνολική τοποθέτηση. Κάποια στιγμή θα την κάνω.
    ‘Eνα άλλο θέμα που σημείωσα είναι, πάλι ως ερώτημα, είναι οι όποιες αλλαγές που προωθούνται πρέπει να γίνονται πλάγια; δεν θα πρέπει να έχουν την έγκριση της κοινωνίας; τα ελληνόπουλα και οι γονείς τους δεν έχουν δικαιώματα;
    ‘Oσο για τη Bαβέλ, ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να έχει τις απόψεις του. Μπορεί να χρησιμοποιεί όποιο δρόμο θεωρεί σωστό ή απλά ό,τι του ταιριάζει περισσότερο. Μπορεί να χρησιμοποιεί όποια διδακτική προσέγγιση νομίζει ότι ταιριάζει στο υλικό του. Είναι ελεύθερος να αποφασίσει και να πράξει για το καλό των παιδιών του. Αυτό που δεν μπορεί να κάνει είναι να θέσει διαφορετικούς στόχους από αυτούς που περιγράφονται στους νόμους και στο αναλυτικό πρόγραμμα. Σ’αυτή την περίπτωση ελέγχεται ακόμη και ως επίορκος.



    Γ.K.

    ΑπάντησηΔιαγραφή