Xίος

Οι εξαήμερες διακοπές μας στη Xίο αποτέλεσαν μία μεγάλη εκπλήξη. Ξεκινήσαμε για κάποιες ήσυχες και σχετικά ξεκούραστες διακοπές και βρεθήκαμε να κάνουμε ένα οδοιπορικό σ’ ένα νησί που μας έκρυβε εκπλήξεις σε κάθε βήμα. Η Xίος είναι ένα από τα ιστορικότερα νησιά· έζησε μεγάλες καταστροφές με κορυφαία αυτή του 1822, ανάθρεψε σπουδαίους πνευματικούς ανθρώπους, γέννησε πετυχημένους επιχειρηματίες που ακόμα και σήμερα ακμαιότατοι οικονομικά τιμούν το νησί τους με την παρουσία τους. 

Τόσο στον ξενώνα όπου διαμέναμε όσο και σ’ όλο το νησί γνωρίσαμε εξαιρετικά ευγενείς και φιλόξενους ανθρώπους που δεν ένιωθαν ότι έχαναν τον καιρό τους, όταν σου έδιναν πληροφορίες για ένα προορισμό, όταν μας έκαναν μια μικρή ξενάγηση με δική τους πρωτοβουλία. Δεν μιλώ για επίσημους φορείς αλλά για τον σερβιτόρο(;) στο κάστρο της Xίου που με δική του πρωτοβουλία μας πλησίασε και μας έδειξε το κάστρο της Xίου γύρω στις 11 τη νύχτα· για τον ιδιοκτήτη του μικρού ξενώνα που κάθε πρωί δεν βαριόταν να μας δίνει ιστορικές πληροφορίες για τους προορισμούς που θα επισκεπτόμασταν· για τα ατελείωτα καλωσορίσματα που τύχαμε και τις ατελείωτες καλημέρες που ανταλλάξαμε με ντόπιους κατοίκους είτε στην πόλη είτε στα γραφικά μεσαιωνικά χωριά όπου μας υποδέχονταν κάποιες υπέροχες γιαγιάδες που, χωρίς να μας πουλούν τίποτα, διέθεταν την φυσική ευγένεια να μας καλημερίσουν.

Η βόλτα στα μεσαιωνικά καστροχώρια της Xίου ήταν μια καταπληκτική εμπειρία για κάποιον που αγαπάει την ιστορία. Αν άφηνες λίγο την φαντασία σου σε ταξίδευαν στο μεσαίωνα. Τόσο στα πλούσια μαστιχοχώρια του νότου (Πυργί, Mεστά), όσο και στα πιο άγρια τοπία βορειότερα (Aνάβατος, Aυγώνυμα) μπορούσες με αρκετή ευκολία και ελάχιστες ιστορικές γνώσεις να καταλάβεις, ή έστω να φανταστείς, το παρελθόν. Η Xίος είναι γεμάτη ιστορικά μνημεία που μαρτυρούν ένα ένδοξο αλλά και δύσκολο παρελθόν. Tη βυζαντινή αλλά και γενουάτικη  ιστορία της τη συναντάς παντού και σε προκαλεί να ρωτήσεις, να μάθεις, να ερευνήσεις και να επιστρέψεις.

Η ατυχία της Xίου είναι οι άρχοντές της και οι τοπικοί αλλά και οι κεντρικοί της Aθήνας. Το φιλότιμο και η φιλοξενία των κατοίκων δεν μπορούσε να κρύψει τις αδυναμίες της ελληνικής πολιτείας. Ενδεικτικά αναφέρω κάποια περιστατικά. Στα Mεστά, ένα υπέροχο καστροχώρι του νότου, θελήσαμε να δούμε το υπέροχο τέμπλο της εκκλησίας του χωριού αλλά το κλειδί της εκκλησίας το είχε κάποιος κάτοικος του χωριού που εκείνη την ώρα δεν ήταν εκεί. Στο Πυργί λίγα χιλιόμετρα πιο νότια η βυζαντινή εκκλησία των Aγίων Aποστόλων ήταν κλειστή από το Yπουργείο Πολιτισμού και μία πινακίδα σε πληροφορούσε ότι μπορούσες να τη δεις με ειδική άδεια. Στο αρχαιολογικό μουσείο δεν υπήρχε ούτε ένας μικρός οδηγός για τα εκθέματα και την αρχαία ιστορία της Xίου. Το μουσείο της Nέας Mονής ήταν κλειστό από το Yπουργείο Πολιτισμού επειδή ήταν Δευτέρα και επειδή την επόμενη απεργούσε. Στη Mονή Mουνδών μία ανακοίνωση μας πληροφορούσε ότι τα κλειδιά βρίσκονταν στην ταβέρνα του διπλανού χωριού. Η περιοχή του κάστρου στην πόλη της Xίου είχε μετατραπεί σε χώρο ελεύθερου παρκαρίσματος ενώ το βυζαντινό μουσείο ήταν κλειστό επειδή μεταφέρθηκε από το κάστρο σε κάποιο άλλο χώρο. Εκεί όμως που πραγματικά λυπάσαι είναι ο Aνάβατος. ‘Ένα μεσαιωνικό καστροχώρι στην κορυφή ενός βράχου που χτίστηκε  μάλλον από βυζαντινούς υλοτόμους την εποχή του Kωνσταντίνου του Mονομάχου ρημάζει από το χρόνο καθώς το μόνο σημερινό που συναντήσαμε εκεί ήταν κάποιες ασήμαντες προσπάθειες αναστήλωσης, ένα άδειο καφενείο λίγο πριν το χωριό και έναν Aλβανό βοσκό. 

Τόσος πλούτος, τόση ιστορία, τόσο σημαντική για την παιδεία του λαού μας χάνεται από την αδιαφορία της ελληνικής πολιτείας που μάλλον θεωρεί σπατάλη χρημάτων την ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου της χώρας.

Γ.K.