Το πρόβλημα με τη διάδοση των fake news δεν έχει να κάνει με αυτούς που τα παράγουν αλλά με αυτούς που τα ακολουθούν. Δεν είναι σημερινό φαινόμενο και δεν είναι ελληνικό. Ας θυμηθούμε πόσες χρησιμοποιήθηκαν ψέματα για να δικαιολογηθούν σφαγές· «τα Πρωτόκολλα της Σιών» μου έρχονται εύκολα στο μυαλό.
Μερικές παρατηρήσεις για τους δικούς μας πλανεμένους:
Οι σημερινοί Έλληνες είναι οι πιο μορφωμένοι και οι πιο εκπαιδευμένοι της ιστορίας μας. Τις περασμένες δεκαετίες υπήρχαν πολύ περισσότεροι αναλφάβητοι, οι δε προλήψεις και δοξασίες σε τοπικό επίπεδο ήταν περισσότερο διαδεδομένες. Παρατηρείται επίσης ότι πολλοί, θεωρητικά μορφωμένοι και εκπαιδευμένοι, να ακολουθούν συνωμοσιολογικές θεωρίες.
Δεν υπάρχει σημείο στην Ελλάδα που να μην ενημερώνεται άμεσα από το κέντρο. Παντού υπάρχει μια τηλεόραση ή μια γραμμή ίντερνετ όπου εκλαϊκευμένα να δίνονται όλες οι πληροφορίες. Ζούμε στην εποχή της πληροφορίας.
Όλα βέβαια είναι θέμα παιδείας. Πώς γίνεται όμως σε μια εποχή που η επιστήμη και η τεχνολογία θριαμβεύει συνεχώς ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού να απορρίπτει την εποχή και να επιστρέφει στον μεσαίωνα ακόμα και για ένα θέμα υγείας;
Μερικές παρατηρήσεις από προσωπική καθαρά εμπειρία:
Οι περισσότεροι συνωμοσιολόγοι (από αυτούς που ξέρω εγώ) είναι ενταγμένοι σε κάποια ομάδα. Μέσα σ' αυτήν ομάδα οι συμμετέχοντες αποκτούν ρόλο, άρα νιώθουν ότι αποκτούν αξία. Νιώθουν ξεχωριστοί. Κατά την άποψή τους υπηρετούν μια αλήθεια και βρίσκουν ένα σκοπό για τη ζωή τους και μια ταυτότητα για τους ίδιους. Πόσα παράλογα και εγκληματικά έχουν συμβεί στην ιστορία από ανθρώπους που φόρεσαν μια στολή ή ένα περιβραχιόνιο... Σ' αυτές τις κλειστές ή και ευρύτερες ομάδες υπάρχει και ένας αρχηγός που κατευθύνει, δίνει οδηγίες και δεν αμφισβητείται ποτέ. Η συνομιλία μαζί του αποτελεί προνόμιο για ανθρώπους που ψάχνουν διέξοδο στα υπαρξιακά τους αδιέξοδα. Δίνει απαντήσεις τόσο απλοϊκές όσο και παράλογες που σε ένα μυαλό που αρνείται πεισματικά να αποφασίσει για τον εαυτό του φαντάζουν αποκάλυψη. Όσο πιο μακρινές είναι οι ιδέες από την εποχή και την πραγματικότητα τόσο πιο γοητευτικές ακούγονται ή συνεχίζουν απλά να επηρεάζουν συμπεριφορές. Το μοτίβο της καθοδήγησης είναι ίδιο πάντα: Μας απειλούν (πάντα υπάρχει ένας εχθρός ορατός ή αόρατος), μας λένε ψέματα, εμείς όμως γνωρίζουμε την αλήθεια και αντιστεκόμαστε ηρωικά γιατί είμαστε ξεχωριστοί. Τα εργαλεία είναι επίσης γνωστά και είναι όμοια με κάθε απόπειρα προπαγάνδας. Το κοινό αυτό διψάει για fake news, τα αναζητεί, τα περιμένει, τα μαθαίνει πρώτο.
Το ερώτημα όμως παραμένει. Γιατί υπάρχουν τόσοι πολλοί... γιατί τόσοι να ακολουθούν ανθρώπους που μόνο γραφικοί θα μπορούσαν να θεωρηθούν...; Στις Δημοκρατίες ο καθένας αποφασίζει για τον εαυτό του. Η Δημοκρατία ανέχεται και την γραφικότητα. Στη Δημοκρατία υπάρχουν όμως και θεσμοί που προστατεύουν την κοινωνία και μια πολιτική ή πνευματική ελίτ που την καθοδηγεί. Παλιότερα υπήρχαν θεσμοί οι οποίοι διέθεταν και αξιοπιστία αλλά το περισσότερο ισχύ. Ποιος θα τολμούσε να μη δείξει σεβασμό στη Δικαιοσύνη, στην Ιερά Σύνοδο, στην Αστυνομία ή ακόμα και στον Στρατό. Όποιος έφερε το εθνόσημο ή επέβαλε τον νόμο του Κράτους είχε δύναμη. Τώρα πια δεν υπάρχει θεσμός που να μην βάλλεται. Είναι διαφορετικό να καταδικάζεται δίκαια ένας αστυνομικός για διαφθορά και άλλο με αφορμή αυτόν να απολογείται όλη η Αστυνομία. Είναι διαφορετικό να κατηγορείται και να κρίνεται ένας ιερέας και άλλο να σχολιάζεται αρνητικά το σύνολο αυτών που υπηρετεί τον θεσμό. Επίσης κάποτε υπήρχε και μια πνευματική ελίτ είτε σε τοπικό είτε σε εθνικό επίπεδο που καθοδηγούσε, ο λαός την άκουγε, το λιγότερο είχε ένα ρόλο στην κοινωνία. Τώρα τις περισσότερες φορές αγνοείται και τις υπόλοιπες φορές την αγνοούν. Το δικαίωμα στην κριτική έχει ταυτιστεί με την αυθάδεια. Όλοι ξέρουν περισσότερα από τους γιατρούς ή από τους δικαστές ή από τους δασκάλους...
Θεσμό σε μια προηγμένη κοινωνία αποτελεί και το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Από την μία υπάρχουν αυτοί που δεν το εμπιστεύονται αλλά και αυτοί οι λίγοι που το υπηρετούν αρνούμενοι τα πορίσματα της Επιστήμης. Ο πολίτης όμως χρειάζεται γιατρούς που πιστεύουν στην Επιστήμη τους. Θεσμό αποτελεί και το Εκπαιδευτικό σύστημα. Πώς γίνεται να δείξει ο δάσκαλος επιστημοσύνη όταν αρνείται τα πορίσματα της επιστήμης... Πώς γίνεται να διδάξει «Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή» με την άποψη ή και την υποψία ότι οι δημοκρατικές κυβερνήσεις όλου του κόσμου, άρα και η δική μας, συνωμότησαν για να δηλητηριάσουν τους λαούς τους...; Και πώς μπορούν οι υπόλοιποι θεσμοί της Δημοκρατίας μας να τους ανέχονται και να μην προστατεύονται από τις απόψεις τους οι πολίτες...;
Η επιρροή των θεωριών αυτών δεν φαίνεται μόνο στο ποσοστό αυτών που αρνούνται το εμβόλιο. Έχω ακούσει το «με κρύα καρδιά το έκανα...», στη ΜΕΘ θα έμπαινε με ζεστή καρδιά, το «είμαι υπέρ του εμβολίου και το έκανα αλλά ίσως να αποτελεί εργαλείο για να μειωθεί ο παγκόσμιος πληθυσμός». Επίσης υπάρχουν αυτοί που έκαναν το εμβόλιο αλλά αναγνωρίζουν στους άλλους που δεν το έκαναν ότι διαθέτουν και ισχυρότερη ορθόδοξη χριστιανική πίστη... «αυτοί είναι πολύ πιστοί...» άκουσα. Αξίζει να σημειωθεί ότι πλέον κάποιοι τους βλέπουν σαν μια συμπαγή ομάδα. Αυτό σημαίνει ότι «χαϊδεύονται» από ιστοσελίδες, τηλεοπτικά κανάλια, σχολιαστές...Τις προηγούμενες μέρες άκουγα αθλητικό ραδιόφωνο που αφού έγινε ο σχολιασμός των ποδοσφαιρικών ειδήσεων μετά ακολούθησε μακρύς σχολιασμός καφενειακού επιπέδου περί εμβολίων τα οποία χαρακτηρίζονταν δηλητήρια... με το μικρόφωνο πάντα στους ακροατές...
Το φαινόμενο είναι πολύπλοκο και ίσως η επιστήμη να ξεχωρίσει πολλές διαφορετικές περιπτώσεις. Ο Δυτικός κόσμος βρίσκεται σε μια μετάβαση. Και όλες οι μεταβάσεις πονάνε, ειδικά όταν υπάρχει μια κρίση αξιοπιστίας των θεσμών. Η ειρωνεία της εποχής βρίσκεται στο γεγονός ότι ταλαιπωρούμαστε εμείς που βρισκόμαστε 20 λεπτά από το εμβολιαστικό κέντρο, ενώ άλλες φτωχές χώρες παρακαλάνε για το εμβόλιο που μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας απορρίπτει. Ουκ επ' άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος...
ΓΚ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου